فلح مغزی یا cp گروهی از اختلالات حرکتی است که که به دلیل ناهنجاری‌های مادرزادی و یا آسیب‎های وارده بر مغز در مراحل اولیه تولد ایجاد می‌گردد.

فلج مغزی یا سی پی cp چیست؟

فلج مغزی یا cp عبارتی است که برای توصیف دسته‎ای از موقعیت‌های ناتوان‌کننده به کار می‌رود که بر تحرک و وضعیت فرد اثر می‌گذارند. این عارضه‌ها، به دلیل وارد شدن یک نقص یا آسیب به یک نقطه خاص یا نقاط بیشتری از مغز اتفاق می‌افتند.

این نقص یا آسیب، معمولا در طول رشد جنین، پیش از تولد، در حین یا کمی بعد از تولد و یا در طول دوره نوزادی وارد می‌شود. کلمه فلج به معنی ضعف عضلات یا کنترل ضعیف است. فلج مغزی به خودی خود پیش‌رونده نیست به این معنی که بدتر نمی‌شود. همچنین فلج مغزی یک بیماری مسری نیست. به طور کلی این عارضه یک بیماری نیست و نباید کلمه بیماری برای آن استفاده شود.

آیا فلج مغزی درمان دارد؟

با اینکه فلج مغزی یا سی پی به صورت کامل قابل درمان نیست، اما تمرین و تراپی‌ها می‌توانند به بهبود عملکرد فرد کمک کنند. بیشتر دلایل ایجاد کننده فلج مغزی، دارای درمان‌های خاص و علاج‌بخش نیستند. با این حال، افراد دارای فلج مغزی بسیاری از مشکلات را بروز می‌دهند که می‌توانند درمان شده یا پیش‌گیری شوند.

اگر نگران علائم فلج مغزی بوده و احتمال فلج مغزی می‌دهید، با یک متخصص صحبت کنید. فلج مغزی هر فرد را به صورت متفاوت تحت تاثیر قرار داده و پیش‌بینی وضعیت آن در افراد، می‌تواند بسیار دشوار باشد.

هرچه درباره‌ی علت های فلج مغزی بیشتر بدانید، فرآیند پیشگیری و درمان فلج مغزی بهتر انجام می‌شود.

انواع فلج مغزی

پزشکان فلج مغزی را بر اساس نوع اختلال حرکتی که ایجاد می‌کنند، طبقه‌بندی می‌نمایند. با توجه اینکه کدام نواحی مغز درگیر هستند، یک یا چند مورد از اختلالات حرکتی زیر ممکن است اتفاق بیفتند:

• عضلات سفت (اسپاستیسیتی)
• حرکات غیر قابل کنترل (دیسکینزی)
• تعادل و هماهنگی ضعیف (آتاکسیا)

انواع فلج مغزی

انواع فلج مغزی چهار نوع اصلی است که عبارتند از:

1. فلج مغزی اسپاستیک
2. فلج مغزی دیسکینتیک
3. فلج مغزی آتاکسیک
4. فلج مغزی ترکیبی

فلج مغزی اسپاستیک

شایع‌ترین نوع فلج مغزی، نوع اسپاستیک می‌باشد. فلج مغزی اسپاستیک بر بیشتر افراد درگیر این عارضه اثر می‌گذارد. افراد درگیر با این نوع فلج مغزی دارای تونوس ماهیچه‌ای فزاینده می‌باشند، به این معنا که عضلات آنها سفت بوده و در نتیجه، حرکات آنها ناخوشایند می‌شود. فلج مغزی اسپاستیک معمولا با بخش‌هایی از بدن که درگیر آن می‌شوند، توصیف می‌گردد.

فلج مغزی دیسکینتیک

افراد مبتلا به این نوع فلج مغزی در کنترل حرکات دست‌ها، بازوها، پاها و ران‌های خود دچار مشکل هستند که این مسئله نشستن و راه رفتن را برای آنها دشوار می‌سازد.

حرکات این عضلات غیر قابل کنترل بوده و ممکن است آرام و پیچ‌دار و یا سریع و تند و تیز باشد. گاهی اوقات صورت و زبان نیز تحت تاثیر قرار گرفته و فرد در مکیدن، قورت دادن و صحبت کردن دچار مشکل است.

فرد دچار فلج مغزی دیسکینتیک دارای تونوس ماهیچه‌ای است (در دامنه خیلی تنگ یا خیلی گشاد) که می‌تواند روزانه و حتی در طول یک روز متغیر باشد.

فلج مغزی آتاکسیک

افراد مبتلا به این نوع فلج مغزی، در ایجاد تعادل و هماهنگی دچار مشکل هستند. آنها ممکن است در زمان راه رفتن ناپایدار باشند. همچنین ممکن است در تحرکات سریع یا حرکت‌هایی که به کنترل زیاد نیاز دارند، مانند نوشتن، ضعیف باشند. زمانی که تلاش برای رسیدن به شی و برداشتن آن می‌کنند، این افراد ممکن است در کنترل دست‌ها و بازوهای خود دچار مشکل شوند.

فلج مغزی ترکیبی

برخی از افراد دارای علائم بیش از یک نوع فلج مغزی هستند. شایع‌ترین نوع فلج مغزی ترکیبی، فلج اسپاستیک دیسکینتیک می‌باشد.

علت اختلال سی پی چیست؟

فلج مغزی می‌تواند زمانی که کودک در رحم مادر است اتفاق بیافتد. در این زمان ممکن است مغز او به صورت طبیعی رشد نکند و یا اینکه در طول زایمان یا کمی پس از آن آسیب ببیند. دلایل فلج مغزی عبارتند از:

• خونریزی در مغز نوزاد و یا منابع کم خون و اکسیژن در مغز او
• عفونتی که در طول بارداری از مادر دریافت کرده باشد.
• اگر در طول یک زایمان دشوار، مغز به صورت موقت منابع کافی اکسیژن را دریافت نکرده باشد (خفگی)
• مننژیت
• یک آسیب جدی به سر

اما در بسیار از موارد علت اصلی سی پی آشکار نیست. عوامل خطر دیگر عبارتند از:

• بارداری چند قلویی (دو قلویی، سه قلویی و غیره)
• سن مادر (کمتر از بیست، بالاتر از چهل)
• سن پدر (کمتر از بیست)
• دهانه‌ی کوتاه رحم
• چاقی مادر
• نوزادانی که در خطر تولد زودرس هستند.

علائم فلج مغزی

علائم فلج مغزی کودکان همیشه پس از تولد کودکان آشکار نیست. این علائم به صورت طبیعی در طول دومین یا سومین سال زندگی کودک، قابل مشاهده می‌شوند.

علائم فلج مغزی شامل موارد زیر می‌باشند:

• تاخیر در رسیدن به مراحل اصلی رشد، برای مثال، ننشستن در هشت ماهگی و راه نرفتن در هجده ماهگی
• سفتی یا سستی بیش از حد کودک
• بازوها و پاهای ضعیف
• حرکات ناخوشایند و تند و زننده و دست و پا چلفتی بودن
• حرکات رندوم و غیر قابل کنترل
• راه رفتن بر روی نوک انگشتان پا
• دسته‌ای از مشکلات دیگر مانند مشکلات بلع، مشکلات صحبت کردن، مشکلات دیداری و توانایی‌های یادگیری

شدت علائم فلج مغزی می‌تواند به صورت چشم‌گیری متفاوت باشد. برخی از افراد دارای مشکلات خفیف هستند در حالی که برخی دیگر به شدت ناتوان می‌شوند.

چگونگی تشخیص فلج مغزی

آزمایشاتی که فلج مغزی را تایید می‌کنند شامل آزمایشات خون و سونوگرافی جمجمه هستند که به پزشک کمک می‌کنند تا تصویر بافت مغزی را ببیند، ام آر آی که به پزشکان اجازه می‌دهد تا رزونانس و تراکم مرتبط با بافت مغزی را مشاهده کنند و سی تی اسکن که یک اسکن عمقی و سه بعدی از مغز فرد فراهم می‌کند، می‌باشند.

برآوردهای شناختی و مشاهدات پزشکی نیز برای کمک به تایید این وضعیت، استفاده می‌شوند. به علاوه، ارزیابی حرکت فرد، گفتار و زبان، شنوایی، دیداری، گام‌ها و غذا خوردن و هضم در تعیین اختلال کمک کننده هستند.

در هر حال به خاطر داشته باشید، که تشخیص فلج مغزی روندی زمان‌بر بوده و ممکن است گاهی تا هفت سال بعد از رخ دادن آسیب به مغز، طول بکشد.

به علاوه، یک آزمایش تکی وجود ندارد تا بتواند به صورت کامل فلج مغزی را تایید یا رد کند. ترکیبی از مجموعه آزمایشات، مشاهدات، ارزیابی‌ها و برآوردها برای کمک به تشخیص این اختلال، استفاده می‌شوند.

تشخیص فلج مغزی

روشهای درمان فلج مغزی

پس از ارزیابی اولیه، برنامه‌های درمان فلج مغزی برای هر فرد طرح‌ریزی می‌شود. این برنامه‌های درمانی عبارتند از:

• دارو درمانی
• جراحی
• فیزیوتراپی
• گفتار درمانی
• گفتار درمانی

دارو های فلج مغزی

اگر فرد به تشنج مبتلاست، درمان بر اساس نوع و میزان تکرار تشنج می‌باشد. درمان قطعی فلج مغزی گاهی اوقات با استفاده از یک دارو امکان‌پذیر است اما برخی از افراد مبتلا به فلج مغزی دارای مشکلاتی در کنترل تشنج می‌باشند.

داروهای فلج مغزی دارای عوارضی جانبی هستند که بر مغز اثر گذاشته و از تسکین تا بیش فعالی را دربرمی‌گیرند.

درمان اسپاسیتی تی شامل استفاده از داروهایی برای کاهش اسپاسیتی، تسهیل حرکت و پیش‌گیری از انقباضات می‌باشد. در میان داروها رایج‌ترین داروها، دنترول سدیم (دانتریوم) و دیازپام (والیوم) می‌باشند. دیازپام هم سست‌کننده عضلات و هم آرام‌بخش است

باکوفن (لیورسال) هم می‌تواند به صورت خوراکی دریافت شود و هم به صورت پیوسته به وسیله یک پمپ که به صورت مستقیم در مایع مغزی نخاعی (مایعی که نخاع و مغز را شستشو می‌دهد) قرار می‌گیرد، تزریق شود (اینتراکتال). این درمان می‌تواند به صورت خاص برای افرادی که دارای اسپاسیتی در پاهای خود هستند، مفید باشد.

شایع‌ترین عوارض این داروها خواب‌آلودگی، بی‌خوابی و درجات مختلفی از ضعف می‌باشد.

درمان فلج مغزی با جراحی

در صورت وجود اسپاسیتی عضلانی شدید، عمل جراحی می‌تواند یک گزینه ارزشمند برای درمان بیماری فلج مغزی باشد. عمل‌های آزادسازی تاندون‌ها در برخی از موارد باعث بهبود بخشیدن به طیفی از حرکات می‌شوند. این عمل‌ها معمولا بر روی عضلات ساق پا یا داخل ران انجام می‌شوند.

عملی که کمتر استفاده می‌شود، ریزوتومی پشتی نام دارد. در طول این عمل، جراح برخی از ریشه‌های عصب را قطع می‌کند که اطلاعات حسی را از نخاع و مغز می‌فرستند. این عمل مقداری از اسپاسیتی را آزاد کرده و در نتیجه به فرد کمک می‌کند تا با گام‌های طبیعی‌تری راه برود.

جراحی فلج مغزی

بسیاری از جراحان مغز و اعصاب که ریزوتومی پشتی را انجام می‌دهند، با دقت بسیار تنها آن دسته از افرادی را انتخاب می‌کنند که احساس می‌کنند عمل جراحی به آنها کمک می‌کند.

هر‌ چند وقت یک بار، مداخلات جراحی دیگری برای افراد مبتلا به فلج مغزی مورد نیاز است. در موارد بسیار نادری از فلج مغزی، که در آن حرکات دارای پیچ به شدت توانایی عمل فرد را محدود می‌کند، روش‌های بسیار جالبی از جراحی‌های مغز و اعصاب، می‌توانند این حرکات را کم کنند بدون اینکه به بقیه‌ی عملکردها به صورت چشم‌گیر آسیبی وارد نمایند.

فلج مغزی و فیزیوتراپی

میزان درمان فیزیکی به درجه اسپاسیتی، هیپوتیونی و اختلال حرکتی بستگی دارد. اصلی‌ترین اثر درمان فیزیوتراپی، نگه داشتن محدوده‌ای از حرکات در مفاصل و بنابراین پیشگیری از انقباضات می‌باشد. برخی از دانشمندان و فیزیوتراپیست‌ها احساس می‌کنند که درمان فیزیکی واقعا به حفظ برخی اتصالات در مغز کمک می‌کند گرچه این موضوع بحث برانگیز می‌باشد.

مهارت‌های دیگری همچون گام‌های بهبود یافته، طرز ایستادن و تعادل می‌توانند با فیزیوتراپی بهتر شوند. یک برنامه‌ی فیزیکی قوی و فعالانه به شدت می‌تواند در زندگی فرد مبتلا به فلج مغزی مؤثر باشد.

درمان حرفه‌ای

این نوع درمان، به افراد در مهارت‌هایی که برای زندگی روزانه در مدرسه و خانه به آنها احتیاج دارند مانند خوردن، نوشتن و مهارت‌های کاری، کمک می‌کند. در زمان نوزادی، این درمان‌ها می‌توانند در غذا دادن به کودکی که دارای پاسخ مکیدن ضعیف یا ناهماهنگ است، یاری‌بخش باشد.

گفتار درمانی

آسیب‌شناسان گفتار و زبان در فرآیند رشد و بهبود تولید گفتار درگیر هستند. با استفاده از تکنیک‌های مختلف، یک آسیب‌شناس گفتار، کیفیت و کمیت تولید گفتار را بهبود می‌بخشد. نقش این متخصصان تنها به تولید گفتار محدود نمی‌شود، بلکه آنها همچنین برای تسهیل توانایی‌های ارتباطی، دیگر تکنیک‌های ارتباطی (زبان اشاره، استفاده از تابلوهای ارتباطی) را به بیماران آموزش می‌دهند.

اقدامات لازم جهت پیشگیری از cp

از آنجا که علت‌ فلج مغزی همیشه شناخته شده نیست، تمامی دستورات پزشک خود را در طول بارداری به دقت انجام دهید:

• به صورت مرتب پیاده‌روی کنید (اگر عملی است)
• از غذاهای مغذی بهره ببرید
• واکسن‌ها را به صورت مرتب دریافت کنید و از مواد مخدر و الکل دوری کنید.

دلایل فلج مغزی ممکن است موارد دیگری مانند آسیب زمان تولد به دلیل مراقبت‌های پزشکی سهل‌انگارانه باشد، بنابراین بهترین کاری که برای پیشگیری از فلج مغزی این وضعیت می‌توانید انجام دهید این است که در طول بارداری به دقت از خود مراقبت کنید.