سردرد خوشه ای چیست؟

سردرد خوشه ای که در الگوهایی دوره‌ای یا خوشه‌‌ای بروز می‌کنند، یکی از دردناک‌ترین انواع سردرد می‌باشند. یک سردرد کلاستر یا خوشه‌ای معمولا باعث بیدار شدن از خواب می‌شود و درد شدیدی در یک چشم یا در اطراف آن در کنار سرتان احساس خواهید کرد.

بروز حملات مکرر که به‌ عنوان چرخه‌های خوشه‌ ای شناخته می‌شوند، می‌تواند از چند هفته تا چند ماه ادامه یابد و معمولا وقتی این سردردها متوقف شوند، به دنبال آن دوره‌های بهبودی بیمار شروع می‌شود.

در طی مدت بهبودی، برای چند ماه یا حتی چند سال هیچ‌گونه سردردی رخ نمی‌دهد. خوشبختانه سردرد خوشه‌ای به ‌ندرت دیده می‌شود و خطر جانی برای بیماران ندارد.

بعضی از روش‌های درمانی می‌توانند مدت زمان بروز حملات را کوتاه‌تر کنند و باعث کاهش شدت سردرد خوشه ای شود. علاوه بر این، داروهایی نیز می‌توانند تعداد دفعات بروز سردردهای خوشه‌ای را کاهش دهند.

سردرد، حتی هنگامی ‌که بسیار شدید باشد، معمولا به خاطر یک مشکل یا بیماری زمینه‌ای نمی‌باشد. البته گاهی ممکن است این سردردها نشانه‌ای از وجود یک بیماری جدی، مانند تومور مغزی یا پارگی عروق خونی ضعیف (آنوریسم) باشد.

برای درمان سردرد به متخصص مغز و اعصاب مراجعه کنید

اگر به‌ تازگی دچار سردردهای خوشه‌ ای شده‌اید، برای رد کردن اختلالاتی دیگر و یافتن بهترین و موثرترین درمان برای این مشکل به یک متخصص مغز و اعصاب مراجعه کنید. علاوه بر این، در صورت داشتن سابقه‌ی سردرد اگر الگوی سردردتان تغییر کرده است یا ناگهان دچار سردردی متفاوت شده‌اید، حتما به متخصص مغز و اعصاب مراجعه کنید.

علت‌ سردرد خوشه ای یا کلاستر چیست؟

علت دقیق سردردهای خوشه‌ای (کلاستر) مشخص نیست، اما الگوهای سردردهای خوشه‌ ای نشان می‌دهد که وجود ناهنجاری‌هایی در ساعات بیولوژیکی بدن (هیپوتالاموس) می‌تواند در بروز این سردردها نقش داشته باشند.

علت سردرد خوشه ای

برخلاف میگرن و سردردهای تنشی، سردردهای خوشه‌ای به‌طورکلی با عوامل محرکی مانند غذا، تغییرات هورمونی یا استرس ارتباطی ندارند. یکی از محرک‌های احتمالی برای بروز این نوع سردردها، استفاده از داروهایی مانند نیتروگلیسیرین می‌باشد که برای درمان بیماری‌های قلبی مصرف می‌شوند.

چه عواملی باعث سردرد خوشه ای میشود؟

عواملی بروز یا دلایل سردردهای خوشه‌ای شامل موارد زیر می‌باشند:

• جنسیت
•  سن
•  سیگار کشیدن
•  سابقه‌ی خانوادگی

جنسیت

احتمال بروز سردرد خوشه‌ای در مردان بیشتر است.

 سن

اکثر افرادی که دچار سردرد کلاستر می‌شوند بین سنین ۲۰ و ۵۰ هستند. اگرچه این وضعیت می‌تواند در هر سنی بروز کند.

سیگار کشیدن

بسیاری از افرادی که دچار سردردهای خوشه‌ ای می‌شوند افرادی سیگاری هستند. اگرچه، ترک کردن سیگار معمولا هیچ تاثیری روی این سردردها نخواهد داشت.

علائم و عوارض سردرد های خوشه ای چیست؟

یک سردرد خوشه‌ای به‌طور ناگهانی آغاز می‌شود و معمولا بدون علائم هشداردهنده‌ است، اگرچه بیمار در ابتدا ممکن است دچار حالت تهوع و علائم اولیه‌ای مانند میگرن شود.

علائم سردرد خوشه ای و نشانه‌های شایع در این نوع سردردها عبارت‌اند از:

•  درد مشقت‌بار که کلا در یک چشم یا اطراف آن احساس می‌شود، اما ممکن است به نواحی دیگر صورت، سر، گردن و شانه‌ها گسترده شود.
•  درد یک‌طرفه
•  بی‌قراری
• اشک ریختن شدید
•  قرمزی چشمی که سردرد در آن سمت واقع است.
•  گرفتگی یا آب‌ریزش بینی در سمتی که سردرد در آن واقع است.
•  عرق کردن پیشانی یا صورت
•  رنگ ‌پریدگی (زرد شدن) یا سرخ شدن صورت
•  ورم اطراف چشم در سمتی که سردرد در آن واقع شده است.
•  افتادگی پلک‌ها

علائم سردرد خوشه ای

کسانی که دچار سردردهای خوشه‌ای هستند، برخلاف بیماران مبتلا به میگرن، می‌توانند آرام قدم بزنند یا بنشینند و به عقب و جلو حرکت کنند. همچنین برخی از علائم شبیه به میگرن (مانند حساسیت به نور و صدا) می‌توانند با این سردردها بروز کنند، اگرچه معمولا در یک‌ طرف رخ می‌دهند.

شروع و مدت زمان سردرد خوشه‌ای

به‌طورکلی یک سردرد خوشه‌ای از ۶ تا ۱۲ هفته ادامه می‌یابد. زمان شروع و مدت‌ زمان هر دوره سردرد خوشه ای ممکن است از دوره‌ای به دوره بعد ثابت باشد. به‌طور مثال، دوره‌های خوشه‌ای می‌توانند به ‌صورت فصلی رخ دهند، مانند هر بهار یا هر پاییز.

در این نوع سردردها، سردرد برای یک هفته تا یک سال بروز می‌کند، بعد از آن یک دوره بهبودی و بدون درد وجود دارد که می‌تواند تا ۱۲ ماه قبل از اینکه سردرد خوشه‌ ای دیگر بروز کند، به طول بیانجامد.

سردردهای خوشه‌ای مزمن ممکن است برای بیش از یک سال ادامه یابند، یا دوره بدون درد ممکن است کمتر از یک ماه باشد.

در طی یک دوره سردرد کلاستر یا خوشه‌ ای موارد زیر می‌تواند وجود داشته باشد:

• سردردها معمولا هرروز رخ می‌دهند، گاهی چند بار در روز
• یک حمله می‌تواند از ۱۵ دقیقه تا ۳ ساعت طول بکشد.
• این حملات اغلب روزانه در یک وقت معین رخ می‌دهند.
•  اکثر حملات در شب، معمولا یک تا دو ساعت بعد از به خواب رفتن بیمار اتفاق می‌افتد.

این نوع سردرد می‌تواند همان‌گونه که به‌طور ناگهانی بروز می‌کند پایان یابد و سریعا از شدت آن کاسته می‌شود. اکثر بیماران بعد از حملات هیچ دردی احساس نمی‌کنند، اگرچه انرژی‌شان را از دست داده‌اند.

تشخیص سردرد خوشه ای توسط پزشک متخصص

سردردهای خوشه‌ ای نوع درد و الگوی حمله مشخصی دارند. تشخیص آن به توصیف بیمار از چگونگی حملات، مانند درد، محل وقوع درد و شدت سردردها و علائم همراه با آن بستگی دارد.

تعداد دفعات وقوع و مدت‌ زمانی که سردرد خوشه ای ادامه می‌یابد از عوامل مهمی در تشخیص این نوع از سردردها می‌باشند. همچنین پزشک متخصص از روش‌های بخصوصی برای مشخص کردن نوع و علت سردرد استفاده می‌کند.

معاینات نورولوژیکی

یک معاینه‌ی نورولوژیکی (مربوط به مغز و اعصاب) ممکن است به پزشک در یافتن علائم ظاهری سردرد خوشه‌ای کمک کند. پزشک متخصص از یک سری روش‌هایی برای ارزیابی عملکرد مغز بیمار استفاده خواهد کرد، از جمله بررسی کردن حواس، رفلکس‌ها و عصب‌های بیمار.

معاینات تصویری

اگر بیمار دچار سردردهای غیرمعمول یا پیچیده‌ای باشد و یا موردی غیرعادی در معاینات مشاهده شود، پزشک ممکن است معاینات دیگری را برای مشخص کردن وجود علت‌هایی جدی برای سردرد مانند تومور مغزی یا آنوریسم توصیه کند.

روش‌های تصویربرداری مغزی رایج عبارت‌اند از:

1.  سی ‌تی ‌اسکن:
   این روش تصویربرداری از یک سری اشعه‌ی X برای ایجاد تصاویر مقطع عرضی از مغز بیمار استفاده می‌کند.
2.  ام آر آی MRI:
   این روش تصویربرداری از یک میدان مغناطیسی قوی و امواج رادیویی برای ایجاد تصاویری کامل‌تر از مغز و عروق خونی استفاده می‌کند.

آیا سردرد خوشه ای درمان می شود؟

هیچ درمانی برای سردردهای خوشه ای وجود ندارد و هدف از درمان تنها کاهش شدت درد، کوتاه‌تر کردن دوره‌ سردرد و جلوگیری از حملات می‌باشد.

از آنجایی‌که سردردهای کلاستر به‌طور ناگهانی بروز می‌کند و ممکن است در مدت کوتاهی فروکش کند، ارزیابی و درمان درد سردرد خوشه ای دشوار خواهد بود و به درمان‌ها و داروهایی با سرعت عمل بالا نیاز دارد.

درمان سردرد خوشه ای

پیشگیری از سردرد خوشه ای یا کلاستر

درمان‌های پیشگیرانه در آغاز شروع دوره خوشه‌ای و با هدف خنثی کردن حملات آغاز می‌شوند. روش‌های درمانی که در پایین به آن‌ها اشاره خواهیم کرد، روش های موثر برای پیشگیری از سردرد های خوشه ای و  سردردهای حاد هستند.

راههای پیشگیری سردرد کلاستر یا خوشه ای عبارتند از:

1. اکسیژن ‌تراپی
2. تریپتان‌ها
3. اکترئوتید
4. بی‌حسی موضعی
5. دی هیدروارگوتامین
6. بلاک کننده‌های کانال کلسیم
7. کورتیکوستروئیدها
8. کربنات لیتیوم
9. بلاک عصبی
10. ملاتونین

اکسیژن ‌تراپی

تنفس ۱۰۰ درصدی اکسیژن از طریق یک ماسک با حداقل سرعت، یعنی حداقل ۱۲ لیتر در دقیقه می‌تواند به‌ طور چشمگیری سبب تسکین سردرد کلاستر در اکثر بیماران شود. اثرات این روش ایمن و کم‌هزینه را می‌توان در طی ۱۵ دقیقه احساس کرد.

تریپتان‌ها

نوع تزریقی سوماتریپین (لمیترکس) که معمولا برای درمان میگرن استفاده می‌شود، همچنین مؤثر برای درمان سردرد خوشه‌ ای حاد می‌باشد.

اکترئوتید

اکترئوتید (ساندستاتین)، یک نسخه ترکیبی و قابل تزریق از سوماتستاتین هورمون مغزی است و موثر جهت درمان سردردهای کلاستر در برخی افراد می‌باشد.

بی‌حسی موضعی

اثر بی‌حس‌کننده مواد بی‌حسی موضعی مانند لیدوکائین (زایلوکائین) که از طریق بینی مصرف می‌شود، ممکن است برای درمان سردردهای خوشه‌ای در برخی افراد مؤثر باشد.

دی هیدروارگوتامین

نوع تزریقی دی هیدروارگوتامین می‌تواند مسکنی مؤثر برای برخی افراد مبتلا به سردرد کلاستر باشد.

بلاک کننده‌های کانال کلسیم

وراپامیل (کلان Calan، ورلان Verelan، دیگر عامل‌ها) که یک عامل بلاک کننده کانال کلسیم است، اولین گزینه برای پیشگیری از سردرد خوشه‌ ای می‌باشد. وراپامیل را می‌توان با داروهای دیگر مصرف کرد. گاهی برای کنترل سردرد خوشه‌ای مزمن باید از این دارو در بلندمدت استفاده شود.

کورتیکوستروئیدها

داروهای ضدالتهاب بنام کورتیکوستروئیدها، مانند پردنیسون، داروهای پیشگیری ‌کننده‌ای با سرعت عمل بالایی هستند که ممکن است برای بسیاری از افراد مبتلا به سردردهای خوشه‌ای موثر واقع شوند.

کربنات لیتیوم

در صورتی‌ که داروهای دیگر قادر به جلوگیری از سردردها نباشند، کربنات لیتیوم که برای درمان اختلال دوقطبی استفاده می‌شود که ممکن است برای جلوگیری از سردرد خوشه‌ای مزمن موثر باشد.

بلاک عصبی

تزریق یک عامل بی‌حسی و کوستروئید در ناحیه اطراف عصب پس‌سری، واقع ‌شده در پشت سر، ممکن است سردرد خوشه‌ ای مزمن را تسکین دهد. تزریق یک بلوک عصبی در پس سر ممکن است برای تسکین موقتی سردرد موثر باشد تا وقتی‌که داروهای پیشگیری بلندمدت اثر کنند.

ملاتونین و کاهش تعداد دفعات بروز سردرد

مطالعات صورت گرفته روی تعدادی از بیماران نشان داده‌اند که مصرف ۱۰ میلی‌گرم ملاتونین در غروب می‌تواند تعداد دفعات بروز سردرد خوشه‌ای را کاهش دهد. دیگر داروهای پیشگیرانه که برای سردرد کلاستر استفاده می‌شوند شامل داروهای ضد تشنج از جمله تپیرامات (توپاماکس، کوادکسی ایکس ار) می‌شود.

جراحی

 پزشکان به ‌ندرت ممکن است روش‌های جراحی را برای برخی بیماران مبتلا به سردرد خوشه‌ ای توصیه کنند، این روش مناسب بیمارانی است که با داروهای تهاجمی تسکین نمی‌یابند یا کسانی که توانایی تحمل داروها یا عوارضشان را ندارند.

درمان سردرد خوشه ای با تحریک عمیق مغز

تحریک عمیق مغز برای درمان سردرد خوشه ای یک روش مؤثر است اما هنوز تأثیر درمانی آن برای بیمارانی که نسبت به درمان‌های دیگر واکنشی نشان نمی‌دهند، ثابت نشده است. از آنجایی‌که این روش شامل کاشت الکترودهایی در عمق مغز می‌باشد، ممکن است خطرات قابل ‌توجهی را مانند عفونت یا خونریزی مغزی، در پی داشته باشد.

برای سردرد به چه دکتری مراجعه کنم؟

برای سردرد باید به دکتر متخصص مغز و اعصاب تهران مراجعه کنید. تخصص مغز و اعصاب تنها رشته‌ای است که به صورت تخصصی درمان انواع سردرد شامل سردرد خوشه‌ای (کلاستر)، سردرد سینوزیتی، سردرد میگرنی، سردرد عصبی (تنشی) و … فعالیت می‌کند. دکتر سردرد با در نظر گرفتن شرایط و علائم بیمار، مناسب‌ترین راهکار و روش را برای درمان ارائه می‌دهد.

بهترین دکتر برای سردرد در تهران کیست؟

بهترین دکتر سردرد در تهران کسی است که به سخنان بیمار کاملا گوش داده و علائم او را با در نظر گرفتن شرایطی که دارد بررسی نماید. پس از معاینه کامل بیمار و یافتن علت اصلی سردرد توسط پزشک مغز و اعصاب، از بهترین و مناسب‌ترین روشهای درمانی استفاده می‌شود تا بهبودی بیمار هر چه سریعتر به دست آید.