آمبولیزاسیون مغز یک روش کارآمد به منظور رفع خونریزی رگ با ایجاد یک انسداد مصنوعی در رگ است. این روش خطر سکته مغزی و خونریزی مغزی را کاهش می‌دهد.

آمبولیزاسیون مغز یا AVM چیست؟

روش درمانی آمبولیزاسیون مغزی برای ناهنجاری شریانی وریدی (AVM) تحت عنوان امبولوتراپی یا اندوواسکولار شناخته می‌شود. این روش شامل تزریق چسب یا مواد چسبنده مایع غیر واکنشی دیگر به وریدهای ناهنجار به منظور مسدود کردن آن‌ها است.

برای این منظور یک کاتتر کوچک از طریق یک رگ در کشاله ران وارد شده و به طرف رگ‌های خونی تامین کننده‌ رگ مشکل‌دار حرکت می‌کند. تمام موارد ناهنجاری شریانی وریدی با آمبولیزاسیون قابل درمان نیستند.

ناهنجاری شریانی وریدی‌ در آنژیوگرافی مقدماتی توسط رادیولوژیست‌های ماهر بررسی می‌شود تا تعیین شود که آیا کاتترها بدون ایجاد هیچ گونه عوارضی قبل از اینکه برای آمبولیزاسیون در نظر گرفته شوند قابل وارد شدن هستند یا خیر. مدت زمان بهبودی بستگی به وضعیت کلی سلامتی، شدت مشکل و عوامل دیگر دارد.

آیا عمل آمبولیزاسیون مغزی خطرناک است؟

در بیشتر موارد، آمبولیزاسیون اندوواسکولار روشی موفق با نتایج خوب است. نتیجه درمان نیز بستگی به هرگونه آسیب مغزی که در قبل، حین یا بعد از جراحی در اثر خونریزی رخ داده است خواهد داشت.

بسیار متداول است که متخصص قبل از انواع دیگر درمان، آمبولیزاسیون را توصیه کند. این درمان به منظور پیشگیری از خونریزی ناشی از ناهنجاری شریان وریدی ارائه می‌شود. خونریزی ممکن است به مغز آسیب زده و منجر به سکته مغزی یا ناتوانی دائمی احتمالی یا حتی مرگ شود. ناهنجاری شریانی وریدی همچنین ممکن است باعث سردرد، تشنج و فلج پیش‌رونده شود و درمان می‌تواند این علائم را تسکین دهد.

این نوع درمان تنها در صورتی می‌تواند انجام شود که ناهنجاری شریانی وریدی متشکل از رگ‌هایی باشد که با کاتتر قابل دسترسی است. آمبولیزاسیون یک روش جراحی باز نیست و نیاز به آموزش تخصصی دارد.

مزایای آمبولیزاسیون مغز

مزایای عمل avm مغزی شامل موارد زیر است:

• آمبولیزاسیون مغز در کوچک‌تر کردن ناهنجاری شریانی وریدی به طوری که برای پرتو درمانی مناسب باشد بسیار موثر است.
• آمبولیزاسیون برای کاهش جریان خون از طریق ناهنجاری شریانی وریدی قبل از جراحی مفید است.
• این کار برداشتن ناهنجاری شریانی وریدی توسط جراح را بسیار آسان‌تر می‌کند.
• قابل تکرار شدن و مرحله بندی است.
• احتمال درمان قطعی با آمبولیزاسیون به تنهایی حدود ۲۰ درصد است.
• عمل جراحی باز نیست.
• بستری کوتاه مدت در بیمارستان

دلیل انجام عمل آمبولیزاسیون مغزی

جراحی آمبولیزاسیون مغز اغلب برای درمان آنوریسم مغزی مورد استفاده قرار می‌گیرد. همچنین می‌تواند برای سایر شرایط پزشکی که جراحی باز خطرناک است استفاده شود. هدف از درمان پیشگیری از خونریزی در ناحیه مشکل‌دار و کاهش خطر پارگی رگ خونی است. پزشک به بیمار کمک خواهد کرد تا تصمیم بگیرد که برای مسدود کردن آنوریسم قبل از پارگی آن عمل جراحی انجام دهد یا خیر.

این روش را می‌توان برای درمان موارد زیر استفاده کرد:

• ناهنجاری شریانی وریدی (AVM)
• فیستول کاروتید کاورنو (مشکلی در شریان بزرگ گردن)
• تومورهای مغزی

اقدامات قبل ازعمل avm مغزی

پذیرش اولیه یک یا دو روز قبل از آمبولیزاسیون مغز انجام شده و آزمایش‌های خون معمول اجرا می‌شوند. این روش اغلب به صورت اورژانسی انجام می‌شود. در صورتی که شرایط اورژانسی نباشد توجه به نکات زیر لازم است:

• به پزشک بگویید که بیمار چه داروهایی مصرف می‌کند.
• از پزشک بپرسید که بیمار در روز جراحی چه داروهایی را باید مصرف کند.
• سعی کنید که سیگار کشیدن را متوقف کنید.
• از بیمار اغلب خواسته می‌شود تا برای ۸ ساعت قبل از جراحی چیزی نخورد و ننوشد.
• داروهای تجویز شده برای بیمار را تهیه کرده و بیمار آنها را با یک جرعه آب بنوشد.
• در زمان تعیین شده به بیمارستان مراجعه نمایید.

مراحل عمل آمبولیزاسیون مغز

بیمار از محل پذیرش به محل آنژیوگرافی مغز و اعصاب برده می‌شود که در آنجا عمل انجام می‌شود. قبل از عمل، پرستاران یک یا هر دو کشاله ران را می‌تراشند. آمبولیزاسیون مغز تحت بی‌حسی موضعی یا بیهوشی عمومی انجام شده و گاهی اوقات نیز عمل تحت آرام بخش انجام می‌شود.

بعد از اجرای بیهوشی، یک کاتتر از طریق یک رگ خونی در کشاله ران بیمار وارد شده و به محل ناهنجاری شریانی وریدی می‌رسد. برای این منظور از کاتترهای بسیار کوچکی استفاده می‌شود.

این روش شبیه به آنژیوگرافی مغزی است به جز اینکه علاوه بر تزریق رنگ برای نشان دادن ناهنجاری شریانی وریدی، این کاتترهای کوچک در نزدیکی ناهنجاری شریانی وریدی قرار داده شده و چسب یا ذراتی برای مسدود کردن تزریق می‌شوند.

مدت زمان عمل آمبولیزاسیون مغز اغلب قابل پیش‌بینی نمی‌باشد و اعضای خانواده که در حال انتظار هستند نباید نگران باشند زیرا این عمل ممکن است بیشتر از حد انتظار طول بکشد.

عمل جراحی آمبولیزاسیون مغز

اگر پزشکان باور نداشته باشند که بتوانند ناهنجاری شریانی وریدی (AVM) را به صورت بی‌خطر آمبولیزه کنند، فرآیند آمبولیزاسیون مغز متوقف خواهد شد. یک ناهنجاری شریانی وریدی تکی ممکن است چندین بار نیاز به آمبولیزه کردن داشته باشد تا بتوان به نتایج رضایت بخشی دست پیدا کرد یا دیگر امکان آمبولیزاسیون بیشتر وجود نداشته باشد. در صورتی که بیشتر از یک آمبولیزاسیون نیاز باشد، عمل‌ها معمولا در چندین مرحله طی چند هفته یا چند ماه انجام می‌شوند.

چسب عروق به سرعت بعد از تزریق به ناهنجاری شریانی وریدی سفت می‌شود. نتیجه این است که جریان خون از طریق ناهنجاری شریانی وریدی مسدود می‌شود. هنگامی که هیچ خونی از شریان عبور نکند، دیگر خطر خونریزی وجود نخواهد داشت.

آمبولیزاسیون ناهنجاری شریانی وریدی با اندازه بزرگ اغلب در چندین مرحله انجام می‌شود به طوری که در هر بار بخشی از شریان مسدود می‌شود. در صورتی که ناهنجاری شریانی وریدی به طور کامل بسته نشود، همچنان خطر خونریزی وجود خواهد داشت.

مراقبتهای بعد از عمل avm مغزی

بیمار به بخش بهبودی انتقال خواهد یافت که در آنجا بیمار از نزدیک در طول شب کنترل می‌شود. پزشک از بیمار می‌خواهد که بی‌حرکت بماند و برای ۸ ساعت روی تخت دراز بکشد.

این دوره‌ی استراحت اجازه می‌دهد تا شریان کشاله ران بهبود پیدا کند. در صورتی که همه چیز خوب پیش برود، بیمار روز بعد به اتاق خود انتقال داده شده و روز بعد از آن نیز ترخیص می‌شود.

اگر قبل از عمل خونریزی وجود نداشته باشد، ممکن است نیاز باشد که بیمار برای ۱ تا ۲ روز در بیمارستان بماند. اگر خونریزی رخ داده باشد، این مدت طولانی‌تر خواهد بود.

همچین بیشتر بیماران درمان شده با روش آمبولیزاسیون مغزی باید برای آنژیوگرافی یا ام آر آی متعاقب بازگردند که معمولا چند ماه بعد از درمان می‌باشد. این کار نشان می‌دهد که چه مقدار از ناهنجاری شریانی وریدی باقی مانده و آیا نیازی به آمبولیزاسیون دیگری است یا خیر.

بیمار باید بداند که آمبولیزاسیون معمولا به طور کامل شریان را نمی‌بندد. ممکن است فرد در این شرایط همچنان از محل ناهنجاری شریانی وریدی خونریزی کند. مشخص نیست که آیا درمان آمبولیزاسیون جزئی خطر خونریزی در آینده را کاهش می‌دهد یا خیر.

عوارض بعد از عمل آمبولیزاسیون مغز

شرایط هر بیماری متفاوت است. برخی عوارض جانبی جزئی ممکن است مدت کوتاهی بعد از آمبولیزاسیون ناهنجاری شریانی وریدی توسط برخی بیماران مشاهده شوند، اما بیشتر آنها احساس کاملا خوبی خواهند داشت. عوارض عمل آمبولیزاسیون مغز معمولا موقتی بوده و ظرف چند روز یا هفته برطرف می‌شوند.

سردرد گاهی اوقات گزارش می‌شود که معمولا از بین می‌رود اما در صورتی که ماندگار باشند، پزشک مصرف دارو را طی یک دوره‌ی کوتاه مدت تجویز می‌کند که باعث برطرف شدن سردرد خواهد شد.

سایر عوارض احتمالی شامل علائم شبیه به سکته مغزی مانند ضعف در یک دست یا پا، بی‌حسی، مور مور شدن، اختلال تکلم و مشکلات بینایی هستند. خطر آمبولیزاسیون برای عوارض جدی مانند سکته مغزی دائمی یا مرگ بسیار کم است. خطرات پیش‌بینی شده باید با پزشک مورد بحث قرار گیرند.

کما یا اغما حالتی است که فرد در آن نسبت به محیط اطراف خود واکنشی نشان نمی‎دهد. در این حالت بیمار در حالت اغما و بیهوشی قرار می‌گیرد و فعالیت مغز او در کم‌ترین میزان خواهد بود.

کما چه حالتی است؟

کما یا اغما حالتی از بیهوشی بلندمدت است که به دلیل مشکلات و آسیب‌دیدگی‌های مختلف سر، سکته مغزی، تومورهای مغزی، مسمومیت با مواد مخدر یا الکل یا حتی ابتلا به برخی بیماری‌های زمینه‌ای مانند دیابت یا عفونت ایجاد می‌شود.

کما یک وضعیت فوری و اورژانسی پزشکی محسوب می‌شود و برای حفظ زندگی و مغز نیاز به اقدامات فوری دارد. پزشکان معمولا دستور انجام آزمایش‌های خون و سی تی اسکن مغزی را برای تعیین علت اغما می‌دهند تا بتوانند اقدامات درمانی مناسب را انجام دهند.

احتمال بازگشت از کما چقدر است؟

کما به ندرت بیش از چند هفته طول می‌کشد. افرادی که مدت زمان بیشتری دچار بی‌هوشی شوند ممکن است دچار حالت نباتی پایدار شوند. بسته به علت ایجادکننده اغما، احتمال خارج شدن از کما و زنده ماندن افرادی که بیش از یک سال در حالت پایدار نباتی بوده‌اند بسیار پایین است.

اغما به اقدامات فوری پزشکی نیاز دارد و به‌خودی‌ خود و در منزل درمان نمی‌شود. شما باید بیمار را در اسرع وقت به بیمارستان منتقل کنید تا اقدامات درمانی اورژانسی مانند تزریق آنتی‌بیوتیک و نصب تجهیزات تنفسی روی او انجام شود.

در موارد حاد، متخصص مغز و اعصاب از عمل‌های جراحی برای کاهش فشار مغز استفاده می‌کند اما هوشیاری بیمار پس از انجام این عمل‌ها قطعی و حتمی نیست.

در برخی موارد پس از به‌هوش آمدن، عملکرد مغز مانند قبل نخواهد بود اما متخصص می‌توانند برخی موارد را به روش‌های مختلفی درمان کنند.

معرفی انواع مختلف کما

انواع کما به چند دسته تقسیم می‌شود که عبارتند از:

• انسفالوپاتی سمی متابولیکی
• آسیب‌دیدگی آنوکسیک مغزی
• حالت زندگی نباتی پایدار به دلیل اغما
• سندرم قفل‌شدگی در کما
• مرگ مغزی
• القاء پزشکی

انسفالوپاتی سمی متابولیکی

یک وضعیت حاد از اختلالات عملکردی مغز است که برگشت‌پذیر بوده و علائم آن هذیان‌گویی و گیجی است. انسفالوپاتی سمی متابولیکی به دلایل مختلفی ایجاد می‌شود که برخی از آنها عبارتند از نارسایی ارگان‌ها، عفونت، ابتلا به بیماری‌های سیستمی و بیماری‌های دیگر که منجر به حالت رفتن به کما می‌شوند.

آسیب‌دیدگی آنوکسیک مغزی

فقدان کامل اکسیژن یکی از دلایل آسیب‌دیدگی مغزی آنوکسیک در حالت اغما است. گفته می‌شود به دلیل عدم اکسیژن‌رسانی به مغز، بیمار ظرف مدت چند دقیقه دچار مرگ مغزی می‌شود. همچنین ممکن است بیماری‌های مختلفی مانند آسیب‌دیدگی سر، حمله قلبی، مسمومیت یا مصرف بیش از مواد مخدر نیز باعث ابتلا به این بیماری شوند.

حالت زندگی نباتی پایدار به دلیل اغما

بی‌هوشی شدید باعث بروز این حالت می‌شود. فرد نسبت به محیط اطراف آگاه نبوده و ظرفیت‌ها و قابلیت‌های حرکتی وی از بین می‌رود. در حالت زندگی نباتی پایدار، مغز حتی علیرغم بیداری کامل، عملکردی ندارد. در این حالت، گردش جریان خون، سیکل خواب و بیداری و تنفس وجود دارد.

سندرم قفل‌شدگی در کما

یک بیماری مغز و اعصاب نادر است که در آن عضلات چشم فرد به طور کامل فلج می‌شود. اما مغز وی با حفظ هوشیاری، سالم و عادی است.

مرگ مغزی

توقف عملکردهای مغزی برگشت‌ناپذیر است. مرگ مغزی ممکن است در حالت اغما به دلیل آسیب‌دیدگی گسترده یا طولانی مدت مغز رخ دهد.

القاء پزشکی

بی‌هوشی عمیق یا کما زمانی که به دلیل محافظت از مغز آسیب‌دیده در برابر مرگ مغزی ایجاد شود موقتی است. مقادیر کنترل‌شده داروهای بیهوشی که به بیمار داده می‌شود باعث می‌شود که بیمار هوشیاری و احساس خود را از دست بدهد. اعضای حیاتی و مؤثر بدن به دقت تحت نظارت پزشک قرار می‌گیرد. این حالت فقط در بخش مراقبت‌های ویژه انجام می‌شود.

علت رفتن به کما چیست؟

بسیاری از انواع بیماری‌ها ممکن است باعث به کما رفتن شده و فرد دچار حالت مرگ مغزی شود. برخی از این بیماری‌ها عبارتند از:

• آسیب‌دیدگی مغزی
• سکته مغزی
• تومورهای مغزی
• دیابت
• نرسیدن اکسیژن به مغز
• عفونت‌ها
• تشنج مغزی
• سموم
• مواد مخدر و الکل

آسیب‌دیدگی مغزی

آسیب‌دیدگی‌های مغزی غالبا به دلیل تصادف و حرکات خشونت‌آمیز ایجاد می‌شوند و ممکن است باعث شوند که فرد به حالت اغما رود.

سکته مغزی

پارگی عروق یا کاهش خون‌رسانی به مغز (سکته مغزی) ممکن است باعث انسداد عروق یا ترکیدن عروق خونی شود که منجر می‌شود فرد به حالت کما برود.

تومورهای مغزی

تومورها در مغز یا ساقه مغز ممکن است باعث شوند که فرد به حالت کما رود.

دیابت یا کما دیابتی

در افراد مبتلا به دیابت، سطح قند خون که به میزان زیادی بالا برود یا پایین بیاید می‌تواند باعث شود که فرد به حالت کما دیابتی شود.

نرسیدن اکسیژن به مغز

افرادی که از غرق‌شدگی نجات پیدا کرده‌اند یا افراد نجات یافته پس از حمله قلبی ممکن است به دلیل نرسیدن اکسیژن به مغز هوشیار نشوند.

عفونت‌ها

عفونت‌هایی مانند انسفالیت و مننژیت مغزی باعث تورم (التهاب) مغز، نخاع یا بافت‌های اطراف مغز می‌شوند. موارد شدید عفونت می‌تواند باعث آسیب‌دیدگی مغز شده و فرد را به حالت اغما ببرد.

تشنج

تشنج ممکن است باعث شود که فرد به حالت کما برود.

سموم

قرار گرفتن در معرض سموم مانند مونوکسید کربن یا سرب ممکن است باعث آسیب‌دیدگی مغز شده و فرد را به حالت کما ببرد.

مواد مخدر و الکل

مصرف بیش از حد مواد مخدر یا الکل باعث می‌شود که فرد به حالت اغما برود.

علائم اغما چیست؟

علائم به کما رفتن و مرگ مغزی شامل موارد زیر است:

• بسته شدن چشم‌ها
• رفلکس‌های تورفته ساقه مغز مانند زمانی که مردمک چشم نسبت به نور واکنشی نشان نمی‌دهد.
• عدم واکنش اندام‌ها به جز برای حرکات غیرارادی
• عدم واکنش به محرک‌های دردناک به جز برای حرکات غیرارادی
• تنفس نامنظم

آزمایشات تشخیص کما

از آنجا که افراد در حالت مرگ مغزی نمی‌توانند شرایط خود را ابراز کنند، پزشک باید نشانه‌های فیزیکی و اطلاعات ارائه‌ شده توسط دوستان و اعضای خانواده فرد را مورد بررسی قرار دهد.

• برای ارائه اطلاعات زیر در مورد فرد آسیب‌دیده به پزشک آمادگی داشته باشید:
• حوادثی که به دلیل رفتن به حالت کما و مرگ مغزی اتفاق می‌افتند مانند استفراغ کردن و سر درد
• جزئیات چگونگی از دست رفتن هوشیاری فرد آسیب‌دیده؛ آیا وی به طور ناگهانی هوشیاری خود را از دست داده است یا به تدریج این اتفاق افتاده است.
• هر گونه نشانه قابل توجه قبل از این که فرد هوشیاری خود را از دست بدهد.
• سوابق پزشکی فرد آسیب‌دیده شامل بیماری‌هایی که وی در گذشته به آنها مبتلا بوده است مانند سکته مغزی یا حملات ایسمیک گذرا
• تغییرات اخیر در سلامت و رفتار فرد آسیب‌دیده
• داروهایی که فرد مصرف می‌کرده اعم از داروهای بدون نیاز به نسخه پزشک و داروهای تجویزی و همچنین داروها تأیید نشده یا ممنوعه و مواد مخدر

برای تشخیص کما اقدامات زیر انجام می‌شود:

• معاینه بالینی
• تست‌های آزمایشگاهی
• اسکن‌های مغزی

معاینه بالینی

در معاینات بالینی، پزشکان حرکات و واکنش‌های فرد آسیب‌دیده، واکنش وی نسبت به محرک‌های دردناک و سایز مردمک چشم او را مورد معاینه قرار می‌دهند. پزشکان همچنین الگوی نفس کشیدن بیمار را برای کمک به تشخیص علت اغما بررسی می‌کنند.

همچنین ممکن است پزشک پوست بیمار را برای بررسی آثار کبودی و آسیب‌دیدگی و ضربه مشاهده کند. پزشک برای تعیین سطح هوشیاری بیمار ممکن است با او بلند صحبت کرده و فک یا بستر ناخن او را فشار دهد.

پزشکان علائم انگیختگی نظیر صداها، باز کردن چشم‌ها و حرکات وی را تحت نظر قرار می‌دهند. پزشکان حرکات غیرارادی چشم بیمار را مورد بررسی قرار می‌دهند. این آزمایش‌ها به تشخیص علت کما و تعیین محل آسیب‌دیدگی مغز کمک می‌کند. پزشکان همچنین ممکن است در کانال گوش فرد آسیب‌دیده آب گرم یا یخ وارد کنند تا واکنش وی را مورد ارزیابی قرار دهند.

تست‌های آزمایشگاهی

نمونه خون برای بررسی موارد زیر از بیمار گرفته می‌شود:

• شمارش کامل خون
• الکترولیت، گلوکز، عملکرد تیروئید، کلیه و کبد
• مسمومیت به وسیله مونوکسید کربن
• مصرف بیش از اندازه الکل و مواد مخدر

ضربه نخاعی (لومبار پانکچر) می‌تواند برای بررسی علائم عفونت در سیستم عصبی انجام شود. در هنگام انجام ضربه نخاعی، پزشک یا متخصص یک سوزن در کانال ستون فقرات وارد کرده و مقدار کمی از مایع درون آن را برای تجزیه و تحلیل جمع‌آوری کرده و خارج می‌کنند.

اسکن‌های مغزی

آزمایش‌های تصویری به پزشک در تعیین منطقه آسیب‌دیده مغز کمک می‌کند. این آزمایش‌ها عبارتند از:

• اسکن توموگرافی مغز (سی تی اسکن)
• تصویربرداری رزونانس مغناطیسی (ام آر آی)
• الکتروانسفالوگرافی (EEG)

کما و اغما

اسکن توموگرافی مغز (سی تی اسکن)

در سی تی اسکن از اشعه ایکس برای گرفتن عکس‌های تفصیلی و با جزئیات از مغز استفاده می‌شود. در سی تی اسکن هموراژ مغزی، تومورها، سکته‌های مغزی و بیماری‌های دیگر مشخص می‌شود. این آزمایش غالبا برای تشخیص و تعیین علت اغما به کار برده می‌شود.

تصویربرداری رزونانس مغناطیسی (ام آر آی)

در ام آر آی از امواج رادیویی و مغناطیسی برای گرفتن عکس از مغز استفاده می‌شود. درام آر آی آسیب‌دیدگی بافت‌های مغزی به دلیل سکته‌های ایسمیک، هموراژهای مغزی و بیماری‌های دیگر مشخص می‌شود. اسکن‌های ام آر آی به خصوص برای معاینه ساقه مغز و ساختار عمقی مغز مفید هستند.

الکتروانسفالوگرافی (ای ای جی)

در این روش فعالیت‌های داخل مغز اندازه‌گیری و ارزیابی می‌شوند. پزشکان الکترودهای کوچکی به سر وصل می‌کنند و جریان‌های الکتریکی کمی را از طریق این الکترودهای به سر می‌دهند و پالس‌های الکتریکی مغز را بعد از آن ثبت می‌کنند. این آزمایش مشخص می‌کند که آیا علت به کما رفتن فرد تشنج بوده یا نه.

اقدامات درمانی کما و داروها

کما یک وضعیت اورژانسی پزشکی است. پزشکان در گام اول مسیر تنفسی فرد آسیب‌دیده را بررسی کرده و به وی در حفظ تنفس و گردش جریان خون کمک می‌کنند. پزشکان ممکن است کمک‌های تنفسی، انتقال خون و اقدامات حمایتی دیگر را نیز انجام دهند.

پرسنل اورژانس در موارد شوک دیابتی یا عفونت‌های مغزی حتی قبل از این که نتایج آزمایش خون بیاید، گلوکوز یا آنتی‌بادی را از طریق تزریق وریدی به بیمار می‌رسانند.

روشهای درمان کما متنوع است و به علت کما بستگی دارد. انجام یک فرآیند یا مصرف برخی داروها برای کاهش فشار مغز به دلیل تورم مغز مورد نیاز است. اگر فرد به دلیل مصرف بیش از حد مواد مخدر به حالت اغما رفته باشد، پزشکان به وی برای درمان این حالت دارو می‌دهند. اگر کما به دلیل تشنج حادث شده باشد، پزشکان داروهایی برای کنترل تشنج به بیمار می‌دهند.

روش‌های دیگر درمانی کما بر داروها یا درمان‌هایی متمرکز است که بیماری‌های زمینه‌ای مانند دیابت یا بیماری‌های کبدی را بهبود می‌دهد. در برخی موارد، کما ممکن است به طور کامل بازگردد و فرد آسیب‌دیده به حالت طبیعی بازگردد اگر فرد بیمار دچار آسیب‌دیدگی‌های شدید مغزی شده باشد ممکن است به طور دائمی دچار ناتوانی شده و یا هرگز هوشیاری خود را به دست نیاورد. ممکن است افراد وارد زندگی پایدار نباتی شده یا دچار مرگ مغزی شوند.

متاسفانه در سال‌های اخیر به دلیل تغذیه ناسالم و تغییر سبک زندگی مردم، آمار مبتلایان به دیابت در کشور افزایش یافته است. نوروپاتی دیابتی یکی از عوارض دیابت است که موجب ایجاد آسیب‌های عصبی در فرد می‌شود.

نوروپاتی دیابتی چیست؟

نوروپاتی دیابتی یا بی‌حسی و درد پای دیابتی نوعی آسیب عصبی است که ممکن است در صورت ابتلا به دیابت، دچار آن شوید. قند خون بالا (گلوکز) می‌تواند به رشته‌های عصبی موجود در سرتاسر بدنتان آسیب وارد کند، اما نوروپاتی دیابتیک اغلب به عصب‌های موجود در پاها و کف پاها آسیب می‌رساند.

نشانه های نوروپاتی دیابتی

بسته به اعصاب آسیب‌ دیده، علائم نوروپاتی دیابتی می‌تواند شامل درد و بی حسی در اندام‌های تحتانی تا مشکلاتی در دستگاه گوارش، مجاری ادراری، عروق خونی و قلب باشد.

علائم نورپاتی دیابتی برای برخی بیماران چندان شدید نیست اما برای سایر بیماران ممکن است دردناک، فلج‌ کننده و حتی مرگبار باشد. نوروپاتی دیابتی یکی از مشکلات شایع در دیابت به شمار می‌رود.

البته می‌توانید با کنترل قند خون خود در سطحی مناسب، مراقبت کافی از پاها و دنبال کردن سبک زندگی مناسب، به پیشگیری یا تاخیر در بروز علائم نوروپاتی دیابتی و مشکلات ناشی از آن کمک کنید.

نوروپاتی دیابتی

چگونه نوروپاتی دیابتی را کنترل کنیم؟

زندگی کردن با نوروپاتی دیابتی می‌تواند دشوار و مأیوس‌ کننده باشد. اگر فکر می‌کنید که از این وضعیت ناامید شده‌اید، صحبت با یک متخصص می‌تواند به شما کمک کند تا بتوانید بهتر بیماری را کنترل کنید.

اگر تشخیص نوروپاتی دیابتی به‌موقع انجام شود، می‌توان از بروز مشکلاتی مانند از دست دادن عضوی از بدن، عفونت‌های مجاری ادراری و بی‌اختیاری ادرار، فشارخون پایین و مشکلات گوارشی و بسیاری مشکلات دیگر جلوگیری کرد.

درمان نوروپاتی دیابتی شامل کندتر کردن روند پیشرفت بیماری، تسکین درد و کنترل مشکلات و بازیابی عملکرد اعضای بدن می‌شود.

علت نوروپاتی دیابتی چیست؟

داشتن قند خون بالا برای مدت طولانی می‌تواند به رشته‌های عصبی ظریف آسیب بزند که منجر به بروز علائم نوروپاتی دیابتی می‌شود. دلیل بروز این مشکل کاملا مشخص نیست، اما چند عامل ممکن است نقشی در ایجاد این مشکل داشته باشند، عواملی مانند فعل‌ و انفعال پیچیده میان عصب‌ها و عروق خونی.

قند خون بالا موجب ایجاد اختلال در توانایی اعصاب در انتقال سیگنال‌ها می‌شود. همچنین باعث ضعیف شدن دیواره‌های عروق خونی کوچکی (مویرگ‌ها) می‌شود که اکسیژن و مواد مغذی را به اعصاب می‌رسانند.

از جمله سایر عوامل نوروپاتی دیابتی می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• التهاب در عصب‌ها که از یک واکنش خود ایمنی ناشی می‌شود؛ این التهاب هنگامی رخ می‌دهد که سیستم ایمنی بدن به‌ اشتباه به بخشی از بدن به‌ عنوان عضو خارجی حمله می‌کند.
• عوامل ژنتیکی غیر مرتبط با دیابت که برخی افراد را بیشتر مستعد آسیب عصبی خواهند کرد.
• سیگار کشیدن که هم به اعصاب و هم به عروق خونی آسیب وارد می‌کند و خطر ابتلا نوروپاتی دیابتی را به‌ طور قابل‌ توجه‌ای افزایش می‌دهد.

عوامل خطرساز نوروپاتی دیابتی

هر بیمار دیابتی ممکن است دچار نوروپاتی دیابتی شود، اما از میان این عوامل، برخی خطرناک‌تر هستند و باعث می‌شوند بیمار نسبت به آسیب عصبی مستعدتر باشد.

عوامل خطرساز نوروپاتی دیابتیک عبارتند از:

• مدت‌ زمانی که بیمار به دیابت مبتلا می‌باشد
• بیماری‌های کلیوی
• اضافه‌وزن

مدت‌ زمانی که بیمار به دیابت مبتلا می‌باشد

خطر ابتلا به نوروپاتی دیابتی با طولانی‌تر شدن مدت‌ زمان دیابت او افزایش می‌یابد، خصوصا اگر قند خون او به‌ خوبی قابل‌ کنترل نباشد.

بیماری‌های کلیوی

دیابت می‌تواند باعث آسیب به کلیه‌ها شود که ممکن است منجر به افزایش سموم در خون شود و در آسیب عصبی نقش داشته باشد.

اضافه‌وزن

داشتن شاخص توده بدنی بالاتر از ۲۴ ممکن است خطر ابتلا به نوروپاتی دیابتی را افزایش دهد.

انواع و علائم نوروپاتی دیابتی

به‌طورکلی چهار نوع نوروپاتی دیابتی وجود دارد. بیمار ممکن است تنها علائم یک نوع و یا علائمی از چند نوع را داشته باشد. در ابتدا علائم اولیه نوروپاتی دیابتی در فرد ایجاد می‌شود و این علائم به‌صورت تدریجی پیشرفت می‌کنند.

ممکن است بیمار تا زمانی که آسیب چشمگیری رخ نداده است، متوجه علائم نوروپاتی دیابتی نشود. این علائم و نشانه های نوروپاتی دیابتی متغیر و متفاوت هستند و به نوع نوروپاتی و اینکه کدام عصب را درگیر ساخته است بستگی دارند.

انواع نوروپاتی دیابتی به شرح زیر است:

1. نوروپاتی محیطی
2. نوروپاتی اتونومیک
3. نوروپاتی پیچیده رادیکال (تحلیل عضلانی دیابتیک)
4. مونو نوروپاتی

نوروپاتی محیطی

نوروپاتی محیطی دیابتی شایع‌ترین نوع نوروپاتی دیابتی می‌باشد. در اغلب موارد، کف پاها و ساق پاها اولین اندام‌هایی هستند که دچار مشکل می‌شوند و بعد از آن دست‌ها و بازوها مبتلا می‌شوند.

علائم نوروپاتی محیطی اغلب در هنگام شب بدتر می‌شوند و ممکن است شامل این موارد باشد:

• بی حسی یا کاهش توانایی احساس درد یا تغییرات دما
• گزگز کردن یا احساس سوزش
• تیرکشیدن یا گرفتگی
• حساسیت زیاد نسبت به لمس کردن، برای برخی افراد، حتی وزن یک پتو نیز می‌تواند برای آن‌ها دردناک و رنج‌آور باشد.
• ضعف عضلانی
• از دست دادن واکنش نسبت به محرک‌ها، خصوصاً در قوزک پا
• عدم تعادل و هماهنگی بدن
• مشکلاتی جدی در پا، مانند زخم‌ها، عفونت‌ها، تغییر فرم آن‌ها و درد استخوان و مفاصل

نوروپاتی اتونومیک

سیستم عصبی خودکار (اتونومیک) کار کنترل قلب، ریه‌ها، مثانه، شکم، روده‌ها، اندام‌های جنسی و چشم‌ها را انجام می‌دهد. دیابت می‌تواند روی اعصاب موجود در هریک از این قسمت‌ها تاثیرگذار باشد.

نوروپاتی اتونومیک دیابتی احتمال دارد باعث بروز این مشکلات گردد:

• عدم آگاهی از اینکه سطح قند خون پایین است (ناآگاهی هیپوگلیسمی).
• مشکلات مثانه که شامل عفونت‌های دستگاه مجاری ادراری یا انسداد یا بی‌اختیاری ادرار می‌شود.
• یبوست، اسهال غیر قابل‌ کنترل یا ترکیبی از هر دو
• تأخیر در تخلیه شکم (گاستروپارزی) که منجر به حالت تهوع، استفراغ، باد کردن شکم و بی‌اشتهایی می‌شود.
• مشکلاتی در بلع
• اختلال نعوظ در مردان
• افزایش یا کاهش در میزان عرق بدن
• ناتوانی بدن در تنظیم فشارخون و ضربان قلب که منجر به افت فشارخون بعد از نشستن یا برخاستن می‌شود و باعث غش کردن یا احساس سبک شدن سر در بیمار می‌شود.
• مشکلاتی در تنظیم دمای بدن
• تغییراتی در تنظیم چشم‌ها در هنگام وارد شدن از روشنایی به تاریکی
• افزایش ضربان قلب در هنگام استراحت

نوروپاتی پیچیده رادیکال (تحلیل عضلانی دیابتیک)

نوروپاتی پیچیده رادیکال (Radiculoplexus neuropathy) به اعصاب ران‌ها، لگن، باسن یا پاها آسیب وارد می‌کند. این نوع نوروپاتی که همچنین تحت عنوان تحلیل عضلانی دیابتیک (آمیوتروفی دیابتی)، نوروپاتی فمورال (وابسته به عصب ران) و نوروپاتی پروگزیمال از آن یاد می‌شود، در بیماران مبتلابه دیابت نوع ۲ و افراد سنین بالاتر شایع است.

علائم نوروپاتی پیچیده معمولا در یک‌ طرف بدن بروز می‌کنند، اگر چه در برخی موارد علائم ممکن است به سمت دیگر نیز گسترش یابند. اکثر بیماران با گذشت زمان تا حدودی بهبود می‌یابند، اگرچه این علائم ممکن است قبل از بهبودی، بدتر شوند.

علائم نوروپاتی پیچیده عبارتند از:

• درد شدید ناگهانی در ناحیه‌ی لگن، ران‌ها و باسن
• ضعف و گرفتگی ناگهانی در عضلات ران
• دشواری در هنگام برخاستن از جا
• ورم شکم و معده، درصورتی‌که معده و شکم دچار مشکل شده باشد.
• کم شدن وزن

مونو نوروپاتی

مونو نوروپاتی شامل آسیب به یک عصب خاص می‌باشد. این عصب ممکن است در صورت، بالاتنه یا پاها باشد. مونو نوروپاتی را بانام نوروپاتی کانونی نیز می‌شناسند که اغلب به‌ صورت ناگهانی بروز می‌کند. این نوع نوروپاتی در افراد کهنسال شایع‌تر است.

اگرچه مونو نوروپاتی می‌تواند باعث احساس درد شدید شود، اما معمولا منجر به مشکلات بلند مدتی نخواهد شد. علائم مونو نوروپاتی معمولا خودبه‌خود در طی چند هفته یا چند ماه از بین می‌روند. علائم و نشانه های این نوروپاتی به عصبی که درگیر شده است بستگی دارند.

علائم مونو نوروپاتی عبارتند از:

• مشکلاتی در تمرکز چشم‌ها، دوبینی چشم یا درد پشت یک‌چشم
• فلج یک طرف صورت (فلج بل)
• درد ساق پا یا کل پا
• درد پایین کمر یا لگن
• درد جلوی ران
• درد سینه یا شکم

روشهای تشخیص نوروپاتی دیابتی

بی حسی و درد پای دیابتی معمولا بر اساس علائم بیمار، سابقه بیماری و یک معاینه فیزیکی قابل ارزیابی است. در طی معاینه، پزشک ممکن است کشش و قدرت عضلات، رفلکس‌ها و واکنش‌های تاندون‌ها و حساسیت نسبت به لمس کردن، دما و نوسانات بدن بیمار را مورد بررسی قرار دهد.

پزشک همچنین برای تشخیص نوروپاتی دیابتی ممکن است آزمایش‌های زیر را انجام دهد:

• آزمایش رشته‌ای
• مطالعات هدایت عصبی
• تست نوار عصب و عضله (EMG)
• تست حساسیت کمی
• تست اوتونومیک

روش تشخیص نوروپاتی دیابتی از طریق آزمایش رشته‌ای

حساسیت نسبت به لمس کردن ممکن است با استفاده از یک‌ رشته‌ی نایلونی نرم بنام مونوفیلامنت آزمایش شود.

نقش مطالعات هدایت عصبی در تشخیص نوروپاتی دیابتی

در این آزمایش سرعت هدایت سیگنال‌های الکتریکی در دست‌ها و پاها سنجیده می‌شود. از این آزمایش اغلب برای تشخیص سندروم تونل کارپال به‌ کار برده می‌شود.

استفاده از تست نوار عصب و عضله (EMG) برای تشخیص نوروپاتی دیابتی

تست نوار عصب و عضله که اغلب همراه با مطالعات هدایت عصبی انجام‌ می‌گیرد، تخلیه‌های الکتریکی که در عضلات تولید می‌شوند را اندازه‌گیری می‌کند.

تست حساسیت کمی جهت تشخیص نوروپاتی دیابتی

این آزمایش غیرتهاجمی برای ارزیابی نحوه‌ی واکنش عصب‌ها نسبت به نوسانات و تغییرات دمایی به‌ کار برده می‌شود.

تشخیص نوروپاتی دیابتی از طریق تست اوتونومیک

اگر بیمار دارای علائمی از نوروپاتی اتونومیک باشد، پزشک ممکن است آزمایش‌های بخصوصی را برای کنترل فشارخون در وضعیت‌های مختلف و ارزیابی توانایی و میزان عرق کردن بیمار درخواست کند.

درمان نوروپاتی دیابتی

نوروپاتی دیابتی هیچ درمان شناخته‌ شده‌ای ندارد. درمان نوروپاتی دیابتی بر روی این عوامل متمرکز است:

• کند کردن روند پیشرفت بیماری
• تسکین درد
• مدیریت و کنترل مشکلات و بازیابی عملکردها

کند کردن روند پیشرفت بیماری

حفظ و کنترل مداوم قند خون در یک‌ میزان موردنظر می‌تواند به جلوگیری یا تاخیر در پیشرفت نوروپاتی دیابتی کمک کند و حتی ممکن است برخی از علائم موجود در بیمار را بهبود ببخشد.

پزشک بر اساس چندین عامل از جمله سن بیمار، مدت‌ زمان ابتلا به دیابت و سلامت عمومی او و داشتن مشکلات دیگری در سلامتی، بهترین میزان قند خون هدف را برای بیمار تعیین خواهد کرد.

کنترل بیماری نوروپاتی دیابتی

تسکین درد

داروهایی برای تسکین درد ناشی از نوروپاتی دیابتی وجود دارد که عبارت‌اند از:

• داروهای ضدتشنج
• داروهای ضدافسردگی

داروهای نوروپاتی دیابتی

داروهای ضد تشنج

اگرچه داروهایی مانند گاباپنتین (گرالیس Gralise، نئوروتین Neurontin)، پرگابالین (لایریکا Lyrica) و کاربامزپین (کارباترول Carbatrol، تگرتول Tegretol) برای درمان اختلالات تشنج (صرع) مورد استفاده قرار می‌گیرند، همچنین می‌توان آن‌ها را برای دردهای عصبی تجویز کرد.

عوارض این داروها ممکن است شامل سرگیجه، خواب‌آلودگی و ورم باشند.

داروهای ضد افسردگی

داروهای ضدافسردگی تری سایکلیک مانند امیتریپتایلین (amitriptyline)، دسیپرامین (نورپرامین Norpramin) و ایمیپرامین (تفرانیل Tofranil) می‌توانند برای علائم خفیف تا متوسط نوروپاتی تسکین‌ دهنده باشند.

این داروها از طریق اختلال در فرآیندهای شیمیایی در مغز که منجر به احساس درد در بیمار می‌شوند عمل می‌کنند، البته همچنین ممکن است دارای عوارضی مانند خشکی دهان، عرق کردن، اضافه‌ وزن، یبوست و سرگیجه باشند.

مدیریت و کنترل مشکلات و بازیابی عملکردها

درمان‌های خاصی برای بسیاری از مشکلات نوروپاتی وجود دارد، از جمله:

• مشکلات مجاری ادرار
• مشکلات گوارشی
• پایین آمدن فشارخون در وضعیت ایستاده (افت فشارخون وضعیتی)

مشکلات مجاری ادرار

داروهای ضد اسپاسم (آنتی کولینرژیک‌ها)، تکنیک‌های رفتاری مانند زمان‌بندی تخلیه ادرار و وسایلی مانند پساری (حلقه‌هایی که برای جلوگیری از چکه کردن ادرار در واژن قرار می‌گیرند) می‌توانند به درمان عدم کنترل ادرار کمک کنند. ترکیبی از این درمان‌ها ممکن است تاثیر بیشتری داشته باشد.

مشکلات گوارشی

برای تسکین علائم و نشانه‌های گاستروپارزی (تاخیر در خالی شدن معده) مانند سوءهاضمه، آروغ زدن، حالت تهوع و یا استفراغ، پزشک توصیه می‌کند که بیمار غذا را به مقدار کمتر ولی در دفعات بیشتر میل کند و فیبر و چربی را در رژیم خود کاهش دهد.

همچنبن برای بسیاری از افراد، باید از خوردن سوپ‌ها و غذاهای پوره شده نیز پرهیز شود. تغییرات غذایی و داروها می‌تواند به کاهش اسهال، یبوست و حالت تهوع کمک کند.

پایین آمدن فشارخون در وضعیت ایستاده (افت فشارخون وضعیتی)

این مشکل اغلب با روش‌های ساده‌ای در سبک زندگی، مانند نوشیدن آب فراوان و به‌ آرامی نشستن یا برخاستن، کنترل یا برطرف می‌شود.

پزشک ممکن است استفاده از یک شکم‌بند (یک محافظ کشی و فشرده کننده برای شکم) و جوراب طبی (جوراب واریس) را توصیه کند. برای درمان افت فشار وضعیتی می‌تواند از چند دارو، یا تنها و یا با هم، استفاده کرد.

درمان خانگی نوروپاتی دیابتی

درمان خانگی نوروپاتی دیابتی یکی از اقدامات موثری است که می‌توان به‌منظور کنترل این بیماری انجام داد.

درمان خانگی نوروپاتی دیابتی با رژیم غذایی

راهکارهای زیر را می‌توان برای کاهش خطر ابتلا به نوروپاتی دیابتی کمک کنند:

• فشارخون را تحت کنترل خود داشته باشید.
• غذاهای سالم مصرف کنید. یک رژیم غذایی متعادل که شامل تنوعی از غذاهای سالم باشد (خصوصا میوه‌ها، سبزیجات و غلات)
• برای رسیدن و حفظ وزن سالم و مناسب، مقدار وعده‌های غذایی را کمتر کنید.
• فعالیت روزانه داشته باشید.
• سیگار کشیدن را ترک کنید.

اگر به هنگام ورزش کردن و یا پس از آن احساس سردرد می‌کنید احتمالا شما از عارضه‌ای به نام سردرد ورزشی رنج می‌برید!

سردرد ورزشی چیست؟

سردرد ناشی از خستگی که با نام سردرد ورزشی نیز شناخته می‌شوند، علائمی همچون سردرد‌های میگرنی داشته و توسط فعالیت فیزیکی و سردردهای سرفه‌ای فعال می‌شود. سردرد ورزشی معمولا در افراد کم سن‌تر ایجاد می‌شوند، از سنین نوجوانی تا ۵۰ سالگی.

این نوع از سردرد معمولا پس از ورزش‌های طولانی مدت بروز می‌کند. سردرد معمولا در زمان اوج فعالیت ایجاد شده و با متوقف کردن ورزش به‌تدریج از بین می‌رود. با این حال در برخی از موارد ممکن است این سردرد تا ۲ روز در بدن فرد باقی بماند.

انواع و علائم سردرد‌های ورزشی

انواع سردردهای ورزشی شامل موارد زیر است:

1. سردردهای اولیه
2. سردردهای ثانویه

سردردهای ورزشی اولیه

سردردهای ورزشی اولیه که با نام سردردهای ناشی از خستگی نیز شناخته می‌شوند، در حین ورزش شدید و طولانی مدت مثل تنیس، دو، بسکتبال و وزنه‌برداری و یا پس از آن به دلیل گشاد شدن رگ‌های خونی درون جمجمه ایجاد می‌شوند.

این سردرد ممکن است به هنگام تماس جنسی نیز بروز پیدا کنند. از جمله دیگر عوامل ایجاد کننده‌ی سردرد ورزشی می‌توان به ورزش کردن در گرما، رطوبت یا ارتفاعات زیاد اشاره کرد. ضربان هایی که معمولا در هر دو طرف سر احساس می‌شوند یکی از علائم سردردهای ورزشی می‌باشند.

این سردردها ممکن است بین ۵ دقیقه تا ۴۸ ساعت ماندگاری داشته باشند.

سردرد ورزشی چیست؟

سردردهای ورزشی ثانویه

سردردهای ورزشی ثانویه به علت مشکلات سلامتی ایجاد می‌شوند. میانگین سنی افرادی که به سردردهای ثانویه مبتلا می‌شوند ۴۲ سال است. از جمله مشکلات ایجاد کننده این نوع از سردرد می‌توان به موارد زیر اشاره داشت:

• مثل عفونت سینوس‌ها
• تومورهای خوش‌خیم و بدخیم
• انسداد مسیر جریان مایع مغزی نخاعی
• کاهش جریان خون در شریان‌ها
• خونریزی ساب آراکنوئید
• خونریزی بین مغز و غشای محافظ آن

از جمله علائم سردردهای ورزشی ثانویه می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• درد ضربان دار
• استفراغ
• از دست دادن هوشیاری
• گرفتگی گردن
• دوبینی چشم
• میگرن
• بیماری مزمن انسدادی ریه
• استفاده‌ی آنابولیک آستروئید

این علائم به مدت ۱ روز و یا بیشتر ممکن است ادامه داشته باشد.

سایر علائم سردرد ناشی از خستگی

این سردردها می‌توانند علائمی مشابه با میگرن داشته باشند. از دیگر علائم سردرد ورزشی می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• حالت تهوع و استفراغ
• حساسیت به نور
• حساسیت به صدا

علائم سردرد ناشی از خستگی

در صورتی که به میگرن مبتلا هستید، احتمال ابتلای شما به سردردهای ورزشی نیز بیشتر می‌شود.

اگر تا کنون سابقه سردرد‌‌‌های ورزشی را نداشته اید و این سردرد به صورت ناگهانی ایجاد شده است و یا اولین دفعه بروز آن است، می‌بایست حتما به متخصص مغز و اعصاب مراجعه کنید. سردردهای ناشی از خستگی معمولا بدون ضرر بوده ولی در برخی از موارد نادر می‌توانند هشداری برای وجود علائم آنوریسم مغزی یا تومور مغزی باشد.

اگر دیگر علائم آنوریسم مغزی را دارید و یا در خانواده شما سابقه آنوریسم مغزی وجود دارد ممکن است پزشک آزمایشاتی مثل سی تی اسکن و یا اسکن ام آر آی را برای شما تجویز کرده و سلامت شما را بررسی کند.

در صورتی که سردرد شما علت خاصی نداشته باشد احتمالا پزشک به شما توصیه می‌کند از داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی مانند ایبوپروفن و ناپروکسن استفاده کنید.

علت سردرد بعد ورزش چیست؟

افزایش فشار خون در عروق خونی مغز اصلی‌ترین علت سردرد بعد ورزش است.

در بسیاری از موارد که عارضه‌های جدی‌تری وجود داشته است، سردرد به علت ورزش کردن شدیدتر شده است ولی در مواردی که سردرد صرفا به علت ورزش کردن به وجود آمده باشد، احتمالا خطری وجود نداشته و یک سردرد ناشی از خستگی خواهد بود.

سردردهای ناشی از خستگی به دلیل خستگی زیاد و یا فعالیت‌های فیزیکی زیر ایجاد می‌شوند:

• وزنه‌برداری
• تنیس
• دویدن به‌خصوص در مسافت‌های طولانی
• پارو زدن
• شنا کردن
• غواصی

از دیگر دلایل سردرد بعد از ورزش می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• تغذیه‌ی نامناسب
• گرما
• رطوبت زیاد
• تغییر در فشار هوا
• ورزش کردن در ارتفاعات زیاد
• کافئین و قند خون پایین

نشانه‌های سردرد در ورزشکاران

از نشانه‌های سردرد در ورزشکاران عبارتند از:

• سردرد ضربان دار
•  بین ۵ دقیقه تا ۴۸ ساعت زمان می‌برد.
• سردرد به علت ورزش شدیدتر شده و یا در حین ورزش کردن یا پس از آن ایجاد می‌شود.
• سردرد به علت عارضه‌های دیگر ایجاد نشده است.

راه‌های درمان سردرد‌ ورزشی

در ادامه راه‌های درمان سردرد بعد از ورزش را در دو بخش زیر ارائه می‌دهیم:

1. درمان سردرد ورزشی اولیه
2. درمان سردرد ورزشی ثانویه

درمان سردرد ورزشی اولیه

برای درمان سردردهای ورزشی خوش‌خیم اولیه، پزشک احتمالا داروهای فشار خون و یا ایندومتاسین که یک داروی ضد التهاب است را برای شما تجویز می‌کند. ممکن است پزشک به بیمار توصیه کند تا از داروهای مسکن بدون نسخه استفاده کرده، قبل از ورزش کردن بدن خود را گرم کند و یا  ورزش کردن در گرما و رطوبت زیاد خودداری کند.

درمان سردرد ناشی از خستگی

در صورتی که بیمار به‌وفور شاهد سردردهای ورزشی باشد، ممکن است پزشک برای او داروهایی را تجویز کند که با استفاده از آن‌ها قبل از ورزش کردن، می‌توان از بروز سردرد‌ ورزشی با دارو جلوگیری کرد.

استفاده از ناپروکسن و ایندومتاسین ۳۰ تا ۶۰ دقیقه قبل از ورزش کردن می‌تواند در برخی از موارد از بروز سردردهای ورزشی اولیه جلوگیری کند. با این‌حال در موارد درمان با ایندومتاسین و ناپروکسن باید بیمار تحت نظر باشد تا از بروز مشکلات بعدی جلوگیری شود.

بتابلوکر‌هایی مثل نادولول و پروپرانولول نیز برای جلوگیری از سردردهای ورزشی مفید گزارش شده‌اند و استفاده آن‌ها برای افرادی که نمی‌توانند ناپروکسن یا ایندومتاسین مصرف کنند مناسب است.

از آن جایی که سردردهای ورزشی خاصیت خود کنترلی دارند پیشنهاد می‌شود که پس از ۶ ماه درمان را متوقف کنید. برای نکات و توصیه‌هایی در مورد جلوگیری از سردردهای اولیه به پزشک مراجعه کنید.

درمان سردرد ورزشی ثانویه

سردردهای ورزشی ثانویه ناشی از میگرن را می‌توان همانند تمامی سردردهای میگرنی و با استفاده از داروهای مسکن بدون نیاز به نسخه درمان کرد. معمولا برای سردردهای ناشی از سینوزیت نیز آنتی بیوتیک تجویز می‌شود.

ولی در صورتی که سردرد به علت خونریزی مغزی ایجاد شده باشد موقعیت بسیار جدی‌تر بوده و ممکن است رسیدگی‌های پزشکی فوری ضروری باشند. احتمالا پزشک از تمامی روش‌های کمکی استفاده کرده، یک لوله را برای خالی کردن خون وارد مغز کرده و یا یک عمل جراحی برای ترمیم منشا خونریزی انجام می‌دهد.

کنترل فشار خون و جلوگیری از تشنج از جمله اصلی‌ترین اهداف در طول این موقعیت اورژانسی خواهند بود.

راه‌های پیشگیری از سردرد بعد ورزش

برای پیشگیری از سردرد بعد ورزش در زیر مراحل ساده‌ای ذکر شده‌اند که می‌توانید آن‌ها را دنبال کنید:

• تغذیه مناسب و استفاده از آب کافی
• بدن خود را گرم و سرد کنید
• انتخاب ورزش مناسب

تغذیه مناسب و استفاده از آب کافی

کمبود آب بدن و سطح پایین قند خون از دشمنان بدن انسان می‌باشند. یک ساعت و نیم قبل از شروع ورزش، یک غذای جامد خورده و آب بنوشید. در طول ورزش و پس از آن آب بنوشید تا آب از دست رفته از طریق عرق بدن جبران شود.

همچنین بهتر است در طول ورزش یا قبل از آن یک میوه یا غذای آماده بخورید تا از کاهش سطح قند خون جلوگیری شود. در انتخاب خود دقت کرده و از خوراکی‌هایی که ممکن است باعث تحریک شدن سردرد شما شوند خودداری کنید.

بدن خود را گرم و سرد کنید

گرم کردن و سرد کردن دقیق بدن ممکن است غیرضروری به نظر برسند ولی شروع ناگهانی ورزش در برخی افراد موجب سردردهای ورزشی می‌شود. ۵ تا ۱۰ دقیقه از زمان خود را به انجام حرکات کششی برای گرم کردن و سپس سرد کردن بدن پس از پایان تمرینات اختصاص دهید.

انتخاب ورزش مناسب

مناسب‌ترین ورزش‌ها از نظر ایجاد سردرد، ورزش‌های هوازی ملایم مثل آرام دویدن، شنا، پیاده‌روی و دوچرخه‌سواری می‌باشند. ورزش کردن ۳ بار در هفته هر بار به مدت ۳۰ دقیقه یک هدف بسیار مناسب است، ولی باید اهداف خود را با توجه به توانایی‌های بدن خود تعیین کنید.

قبل از گشتن به دنبال مزایا و اثرات برنامه ورزشی خود، ۶ هفته به بدن فرصت دهید تا به برنامه جدید عادت کند. در صورتی که یک فرد تازه در حال شروع ورزش باشد، باید به آرامی برنامه او را سنگین‌تر کرد. چرا که سنگین شدن ناگهانی برنامه ورزشی می‌تواند موجب تحریک سردرد ورزشی شود.

یکی از مشکلات شایعی که بسیاری از افراد از آن شکایت دارند و برای درمان آن به دکتر مغز و اعصاب در تهران مراجعه می‌کنند، سردرد می‌باشد. در برخی از افراد سردرد به دلیل بیماری میگرن ایجاد می‌شود و باعث ناتوانی فرد در انجام کارهایش می‌گردد.

میگرن چیست و چه عوارضی دارد؟

تمام افراد به سردرد مبتلا می‌شوند. اما بر خلاف تصور عموم، میگرن فقط یک سردرد شدید نیست. میگرن مجموعه‌ای از علائم عصبی ناتوان کننده است که معمولا منجر به درد شدید تکرارشونده در یک طرف سر می‌شود. در یک سوم از حملات میگرنی، سردرد در هر دو طرف سر ایجاد می‌شود.

حملات میگرنی بین ۴ تا ۷۲ ساعت طول می‌کشد و معمولا با یکی از نشانه‌های زیر همراه هستند:

• مشکل بینایی
• تهوع، استفراغ
• سرگیجه
• حساسیت شدید به صدا، نور، بو و هرگونه تماس
• سوزش و بی حسی در دو طرف صورت

البته، علائم میگرن در افراد مختلف با هم متفاوت است و هر کسی ممکن است دچار حملات میگرنی منحصر به فردی شود.

به‌طور کلی سردردهای میگرنی یک بیماری شایع در میان مردم است. از هر ۵ زن، یک نفر و از هر ۱۵ مرد، یک نفر به آن مبتلا هستند. میگرن معمولا از اوایل میانسالی شروع می‌شود. اگر دچار علائم شدید میگرن، مانند سردردهای شدید و استفراغ هستید، باید به متخصص مغز و اعصاب مراجعه کنید.

میگرن چیست؟

داروهای مسکن مانند پاراستامول یا ایبوپروفن برای کاهش درد موثر هستند. اما مراقب باشید که بیش از حد داروهای مسکن مصرف نکنید زیرا مصرف بیش از حد مسکن در بلند مدت باعث سخت‌تر شدن درمان می‌شود.

دلایل سردرد میگرنی

علت اصلی میگرن شناخته شده نیست، اما اعتقاد بر این است که فعالیت غیرطبیعی مغز بر سیگنال‌های عصبی، مواد شیمیایی و رگ‌های خونی مغز باعث سردرد میگرنی می‌شود.

علت ایجاد چنین تغییری در عملکرد مغز مشخص نیست اما احتمالا ژن‌های فرد باعث ایجاد برخی از محرک‌های خاص در فرد می‌شود که در نهایت منجر به میگرن می‌گردد.

محرک های سردرد میگرنی

محرک های سردرد میگرنی به شرح زیر است:

• محرک‌های هورمونی
• محرک‌های احساسی
• محرک‌های فیزیکی
• محرک‌های غذایی
• محرک‌های محیطی
• داروها

محرک‌های هورمونی (تغییرات هورمونی)

برخی از زنان در روزهای نزدیک عادت ماهانه دچار میگرن می‌شوند؛ زیرا در این زمان سطح هورمون‌هایی مانند استروژن تغییر می‌کند. سردرد میگرنی مزمن که در اثر تغییرات هورمونی ایجاد می‌شود معمولا از دو روز قبل از شروع عادت ماهانه تا سه روز بعد از اتمام عادت ماهانه ادامه خواهد داشت.

محرک‌های احساسی

محرک‌های احساسی ایجاد کننده میگرن شامل موارد زیر است:

• استرس
• تنش
• شوک
• افسردگی
• هیجان

علت سردرد میگرنی

محرک‌های فیزیکی

محرک‌های فیزیکی که منجر سردردهای میگرنی می‌شود عبارتند از:

• خوب نخوابیدن
• کار شیفتی
• قرارگیری بدن در وضعیت نامناسب
• تنش گردن و شانه
• تغییر ریتم کاری بدن در اثر سفرهای هوایی طولانی مدت
• پایین بودن قند خون (هیپوگلیسمی)

محرک‌های غذایی

محرک‌های غذایی ایجادکننده میگرن شامل موارد زیر است:

• حذف، تاخیر یا بی‌نظمی در وعده‌های غذایی
• کم آبی
• الکل
• تیامین که به عنوان یک ماده افزودنی به مواد غذایی اضافه می‌شود.
• محصولات کافئین‌دار مانند چای و قهوه
• برخی غذاهای خاص مانند شکلات، مرکبات و پنیر

محرک‌های محیطی

محرک‌های محیطی که باعث بروز سردرد میگرنی می‌شود عبارتند از:

• نور زیاد
• صفحات چشمک زن، مانند صفحه تلویزیون و کامپیوتر
• سیگار کشیدن (یا قرارگیری در اتاق‌های دارای دود)
• صداهای بلند
• تغییرات آب و هوا، مانند تغییر میزان رطوبت هوا یا قرارگیری در هوای خیلی سرد
• بوهای تند

داروهایی که باعث میگرن می شوند

داروهای محرک میگرن به شرح زیر است:

• برخی از داروهای خواب آور
• قرص‌های ترکیبی ضد بارداری

نشانه ها و علائم میگرن

علائم میگرن ممکن است در چهار مرحله در فرد ایجاد شود. این مراحل عبارتند از:

1. مدتی قبل از شروع سردرد
2. دقیقا قبل از شروع سردرد
3. در حین سردرد
4. بعد از سردرد

هرچند تمام سردردهای میگرنی شبیه یکدیگر نیستند اما علائم رایج میگرن را می‌توان به‌صورت زیر بیان کرد:

• درد متوسط تا شدید در یک طرف سر.
• سردرد شدید، ضربه ای و همراه با سوزش.
• تشدید سردرد در هنگام انجام فعالیت فیزیکی و افزایش فشار.
• عدم توانایی انجام فعالیت‌های روزمره به علت وجود سردرد.
• احساس ناخوشی و استفراغ.
• افزایش حساسیت به نور و صدا، که با دراز کشیدن در یک محل تاریک و آرام این احساس کاهش می‌یابد.
• برخی از افراد علائمی مانند تعریق، افزایش دمای بدن، درد معده و اسهال نیز دارند.

میگرن اورا چیست؟

در اکثر افراد مبتلا به میگرن، اوراها نقش یک هشدار دهنده را دارند که به آنها می‌گوید سردرد به زودی آغاز می‌شود. اما در بسیاری از افراد اوراها وجود ندارند. اوراها در حقیقت اختلالات ادراکی هستند.

برخی از این اختلالات عبارتند:

• افکار یا تجربیات گیج کننده.
• مشاهده نورهای عجیب و غریب، درخشان و یا چشمک زن.
• مشاهده خطوط زیگزاگی در مسیر دید.
• وجود نقاط کور یا خالی در مسیر دید.
• احساس سوزن سوزن شدن دست‌ها و پاها.
• مشکل در صحبت کردن.
• سفتی شانه‌ها، گردن یا اندام‌ها.
• احساس بوهای نامطبوع.
• مشاهده اشیای غیر واقعی، مانند ردیفی از اشیای شفاف.

علائم خطرناک میگرن

اگر افراد مبتلا به میگرن دچار علائم غیرطبیعی و نگران‌کننده‌ شدند باید به پزشک مراجعه کنند و از اینکه به میگرن مبتلا هستند ناراحت نباشند. اگر بیمار قبلا علائم زیر را نداشته، باید وجود چنین علائمی را جدی بگیرد. علائم خطرناک میگرن عبارتند از:

• سردرد شدید غیرعادی
• اختلال بینایی
• کاهش حس
• اختلالات تکلم

تشخیص میگرن توسط دکتر چگونه است؟

درمان سردرد میگرنی مستلزم تشخیص صحیح بیماری است. برای تشخیص میگرن در فرد، پزشک ابتدا سوالاتی در مورد سابقه سردرد از بیمار می‌پرسد. توصیف کامل علائم و ویژگی‌های بیماری برای تشخیص صحیح بیماری لازم است.

به‌طور کلی روش های تشخیص میگرن شامل موارد زیر است:

• آزمایش‌های عصبی
• آزمایش‌های فیزیکی
• سایر آزمایش‌ها

تشخیص میگرن از طریق آزمایش‌های عصبی

هدف از آزمایش‌های عصبی، کشف و از بین بردن آن دسته از بیماری‌های مغز یا اعصاب است که باعث سردرد و میگرن می‌شوند. اکثر سردردها خوش‌خیم هستند. هدف از انجام برخی از آزمایش‌ها، یافتن اختلالات ساختاری یا فیزیکی مغز که باعث سردرد شدید می‌شوند است.

تشخیص میگرن

اختلالاتی که منجر به سردرد میگرنی شدید می‌شوند عبارتند از:

• تومور مغزی
• آبسه مغزی (عفونت مغز)
• هموراژی (خونریزی مغزی)
• مننژیت ویروسی یا باکتریایی (عفونت یا التهاب غشاء اطراف مغز و نخاع)
• افزایش فشار درون جمجمه‌ای
• هیدروسفالی (تولید غیر طبیعی مایع در مغز)
• بیماری عفونی مغز مانند مننژیت یا بیماری لایم
• آنسفالیت (التهاب و تورم مغز)
• لخته‌ خون
• ضربه به سر
• انسداد یا بیماری سینوس‌ها
• اختلالات رگهای خونی
• آسیب‌های مغزی

تشخیص میگرن از طریق آزمایش‌های فیزیکی

پس از ارزیابی سوابق پزشکی بیمار، پزشک بیمار را به‌صورت کامل معاینه می‌کند. پزشک به دنبال یافتن علائمی است که باعث ایجاد سردرد می‌شوند. این علائم عبارتند از:

• تب یا هرگونه اختلال در تنفس، ضربان قلب، یا فشار خون
• عفونت
• حالت تهوع و استفراغ
• اغتشاش ذهنی
• تشنج
• کاهش سطح هوشیاری
• عدم تعادل و احساس افتادن
• گیجی

سایر آزمایش‌ها جهت تشخیص میگرن

برای یافتن علت میگرن، انجام آزمایش‌های دیگری نیز نیاز است. این آزمایش‌ها عبارتند از:

• سی تی اسکن
• ام ار ای
• رادیوگرافی از سینوس‌ها
• الکتروسفالوگرام

تشخیص میگرن با سی تی اسکن

در سی تی اسکن، با استفاده از کامپیوتر و اشعه ایکس، تصاویری مقطعی تهیه می‌شود. اگر بیمار هر روز، یا هر چند روز یکبار به سردرد مبتلا شود، برای تشخیص میگرن، پزشک سی تی اسکن سر برای او تجویز می‌کند.

تشخیص میگرن با ام ار ای

ام ار ای بدون استفاده از اشعه ایکس، تصاویر یا عکس‌هایی بسیار شفاف از مغز تهیه می‌کند.

تشخیص میگرن با عکس رادیوگرافی از سینوس‌ها

هرچند سی تی اسکن و ام آر آی جزئیات بیشتری را نسبت به عکس رادیوگرافی نشان می‌دهند، اما اگر پزشک به وجود مشکلی در سینوس‌ها شک کند، عکس رادیوگرافی را برای تشخیص میگرن تجویز می‌کند.

تشخیص سردردهای میگرنی از طریق الکتروسفالوگرام

الکتروسفالوگرام یک آزمایش استاندارد برای تشخیص علت سردرد نیست، اما اگر پزشک احتمال وجود تشنج بدهد، الکتروسفالوگرام را برای بیمار تجویز می‌کند.

درمان قطعی میگرن

هیچ روش درمانی منحصر به فردی برای درمان قطعی میگرن وجود ندارد. هدف از درمان میگرن، جلوگیری از حملات شدید و کاهش علائم میگرن است. ایجاد برخی تغییرات در سبک زندگی باعث کاهش احتمال ابتلا به میگرن خواهد شد. این تغییرات عبارتند از:

• داشتن خواب کافی
• کاهش استرس
• آشامیدن آب کافی
• اجتناب از برخی غذاهای خاص
• فعالیت ورزشی منظم

درمان قطعی میگرن

اگر تغییرات بالا باعث کاهش علائم و نشانه های میگرن یا تعداد دفعات میگرن شد، سپس از درمان‌هایی برای اجتناب از رویارویی با محرک‌ها، کنترل علائم، و استفاده از دارو استفاده می‌شود.

روش‌ها و داروهای مختلفی برای درمان میگرن وجود دارد. از جمله روش های درمان میگرن می‌توان به مورد زیر اشاره کرد:

• داروهای مسکن
• داروهای ضد تهوع و استفراغ
• جراحی
• داروهای پیشگیری کننده

داروهای مسکن برای میگرن

داروهای مسکن باید قبل از شروع درد میگرن مصرف شوند. داروهای مسکنی که بدون نسخه به فروش می‌رسند عبارتند از:

• ناپروکسن
• ایبوپروفن
• استامینوفن

معمولا دیگر داروهای ضد درد مانند آسپرین با کافئین و استامینوفن، می‌توانند سردرد را متوقف کرده یا درد را کاهش دهند.

داروهای ضد تهوع و استفراغ

ممکن است برای کنترل حالت تهوع و استفراغ از متوکلوپرامید استفاده شود. برای درمان میگرن شدید یا میگرن‌هایی که با داروهای پیشخوانی درمان نمی‌شوند، آگونیست‌های سروتونین، مانند سوماتریپتان نیز تجویز می‌‌شوند.

برای کاهش علائم میگرن از مهارکننده‌های انتخابی بازجذب سروتونین و داروهای ضد افسردگی مانند تری سایکلیک استفاده می‌شود.

درمان میگرن با استفاده از جراحی

در دهه اخیر، روش‌های جدیدی برای درمان میگرن ابداع شده است. ثابت شده است که تزریق بوتولینوم توکسین (بوتاکس) و فشارزدایی شاخه‌های حسی برون جمجمه‌ای اعصاب سه شاخه و رشته‌های عصبی مهره‌های گردنی با جراحی باعث کاهش یا رفع علائم میگرن در بیمارانی که به دارو جواب نداده‌اند، می‌شود.

داروهای پیشگیری کننده

پیشگیری از میگرن با اجتناب از محرک‌های میگرن شروع می‌شود. هدف اصلی از پیشگیری، کاهش دفعات، درد و طول زمان سردردهای میگرنی و افزایش تاثیر دیگر داروها است.

چندین روش برای جلوگیری از میگرن وجود دارد که از تغییر رژیم غذایی و ورزش تا داروهای تجویزی متغیر هستند. این روش‌های درمانی عبارتند از:

• تجویز داروهای بلاک کننده بتا
• داروهای ضد انعقادی
• داروهای ضد افسردگی
• گاباپنتین
• بوتولینوم توکسین A (بوتاکس)
• داروهای گیاهی و ویتامین‌هایی مانند کانابیس، کوآنزیم Q10، بابونه، سیترات منیزیم، ریبوفلاوین (ویتامین ب ۲)، ویتامین ب ۱۲، ملاتونین
• ورزش، خواب و فعالیت جنسی

برای میگرن چه دکتری باید رفت؟

تخصص مغز و اعصاب، تنها رشته‌ای است که به صورت تخصصی در مورد درمان انواع سردرد و میگرن فعالیت نموده و و پزشکان این حوزه تجربه کافی برای بررسی و معاینه بیمار و همچنین ارائه بهترین راهکار درمانی را دارد. دکتر مغز و اعصاب پس از معاینه کامل بیمار و بررسی علائم و یافتن علت بیماری، از جدیدترین روش‌های درمان برای بهبود کامل و قطعی بیمار استفاده می‌نماید.